Prelekcja wygłoszona na konferencji EquiMental 14 października 2025 

Historia współczesnego konia rozpoczyna się 4,5 mln lat temu. 4500000 lat koń dawał sobie radę bez człowieka. Pasł się 18-20 godzin dziennie, przemieszczał się w

poszukiwaniu pastwisk, wody i uciekając przed drapieżnikami do 40 km dziennie. Udomowienie konia nastąpiło raptem 2000-2200 lat p.n.e. Czyli koń jest z nami od 4200 lat. Dla współczesnego konia to 0,0009 dziewięć dziesięciotysięcznych czasu trwania gatunku. 

Warto o sobie uświadomić , aby lepiej zrozumieć zachowanie i potrzeby konia zamkniętego w stajni.

Stajnia to pomysł człowieka na kontrolę konia. Koń w stajni jest całkowicie zdany na człowieka . W warunkach naturalnych koń nigdy nie stoi na swoich odchodach, nie leży w swoich odchodach, ani nie wdycha aerozolu ze swojego moczu.

1. Atmosfera w stajni - czyli potrzeby oddechowe konia

Podstawowym elementem który musimy uwzględnić w stajni to zaspokojenie potrzeb oddechowych konia.

Powierzchnia płuc konia to 2,6 m2 na 1 kg masy ciała . Czyli koń sportowy o wadze 500 kg ma płuca o powierzchni 1300m2. To powierzchnia placu 20 m x 65 m

Koń w spoczynku zużywa około 60 litrów powietrza na minutę, to daje 3,6 m3 na godzinę. Dla porównania człowiek zużywa w godzinę 0,54 m3 powietrza.

Na podstawie tych wielkości wyliczono, że prawidłowo wentylowana stajnia powinna wymieniać 4-8 kubatury stajni na godzinę. To są ogromne ilości powietrza biorąc pod uwagę kubaturę boksu około 48 m3.

Jeżeli chcielibyśmy zastosować tradycyjny kominek wentylacyjny 14 x 14 cm to nad każdym boks powinniśmy wstawić 3 takie kominy o wysokości co najmniej 3,5 m

W okresach ciepłych stajnie są wentylowane przez okna, bramy ,

kominy wentylacji .

W okresach zimnych , zwykle bramy i okna są zamykane , co skutkuje brakiem nawiewu. 

Wentylacja ustaje i w krótkim czasie woda wykrapla się na ścianach, sufitach, oknach. Dla koni to gehenna. Ciemno, duszno i bardzo mokro. Woda na ścianach i suficie oznacza że wilgotność wynosi 100 %. W takiej atmosferze doskonale rosną grzyby, rozmnażają się roztocza. Grzybiarze doskonale widzą że grzyby rozwijają się w ciągu paru godzin. Psychika koni w takiej atmosferze siada tak szybko jak u człowieka. Zmaltretowane psychicznie konie w szybki sposób tracą swoją odporność na kurz , grzyby , roztocza. Jedna mroźna zima spędzona w takich warunkach może je doprowadzić do przewlekłego obturacyjnego schorzenia dolnych dróg oddechowych zwanego RAO.

W projektach nowoczesnych stajni , dla wywiewu tej ogromnej ilości powietrza jaka się zaleca , bardzo dobrym rozwiązaniem jest tak zwany świetlik oborowy.

2. Światło dzienne i widzenie konia. Konie oglądają świat przez źrenicę która jest poziomym otworem.

Pozwala im to na kontrolowanie horyzontu. Brak możliwości kontroli otoczenia- to niepokój i panika. Dlatego też niezwykle istotne dla konia w stajni są okna na wysokości oczu i w boksie przezierne przegrody . Z badań nad widzeniem konia  wynika że oko konia bardzo długo przystosowuje się do zmiany natężenia światła. Koń wychodzący z ciemnej stajni na jasną ujeżdżalnie jest oślepiony i kontroluje otoczenie tylko słuchem i węchem. 

Badacze twierdzą że pełne dostosowanie się źrenicy może trwać 45 min. Dlatego też stajnie powinny być dobrze oświetlone światłem dziennym. Świetlik dachowy w stajni doskonale się do tego nadaje.

Okna w stajni- okno wzmaga prawidłową wentylację , daje koniowi poczucie wzrokowego kontrolowania otoczenia i dobrze doświetla boksy. 

 3 Jasna stajnia, jasna hala

Świetlik dachowy w hali to warunki podobne jak na zewnątrz. Dla treningu podobnego jak warunki na zawodach , bardzo dobrze sprawdzają się przeszklenia od sufitu do wysokości bandy

4 Mini padoki przy boksach stajennych. Mini padoki to cela więzienna ze spacerniakiem. Takie lekkie ulżenie psychiczne koniom. Mają niewielki wybór- mogą zostać w stajni lub wyjść na dwór i się rozejrzeć. Jak mini padoki przy boksach rozluźniają konie? Czy bezpieczniej trzymać konia w pełnej izolacji, czy może trzeba dać mu trochę swobody? Z obserwacji w stajni którą rozbudowaliśmy dodając mini- padoki- ogiery, które wcześniej stały w stajni ciemnej z godziną padokowania w dzień- bardzo się uspokoiły i są chętne do współpracy.

5. Hałas w stajni 

Dodatkowym obciążeniem dla psychiki koni są przypadkowe i niezrozumiałe dla nich stuki materiałowe, pochodzące z użytkowania poddasza. Ciągły niepokój w porze odpoczynku prowadzi do agresji lub apatii u koni , a w konsekwencji do braku chęci współpracy.

6 Stado w stajni . Bardzo ważne dla koni jest stado. W stajniach gdzie konie nie mogą się kontaktować ze sobą , nawet faza głębokiego snu nie jest możliwa. Ważne żeby ściany boksów na wysokości wzroku konia były przezierne . Ściany boczne muszą umożliwić obwąchiwanie się koni i kontakt wzrokowy. Poniżej stajnia gdzie kontakt jest utrudniony i dla porównania stajnia gdzie konie widzą się i czują.

Poniżej schemat przekroju gdzie zostały zastosowane wszystkie powyższe zalecenia dotyczące dobrostanu koni w stajni.

7. Co by jednak nie powiedzieć o warunkach w stajni , to najlepsze dla koni jest chów wolno wybiegowy.