Podstawą treningów koni i jeźdźców w nieprzyjazną pogodę jest kryta ujeżdżalnia. Powinna zapewnić dobre warunki treningu w dni deszczowe, wietrzne, zimową zadymkę i upalne dni, kiedy owady nie dają spokoju koniom.

W artykule omawiam podstawowe typy hal ujeżdżalni w świetle ich konstrukcji , funkcjonalności, problemów eksploatacyjnych i wpływie na psychikę i zachowanie koni.

1. Hale namiotowe

Najpopularniejszą formą krytej ujeżdżalni jest hala namiotowa. Szybkość powstawania hali z gotowych elementów przemawia do wszystkich, którzy chcą mieć halę szybko.

Posadowienie przy pomocy szpilek wbitych w grunt, lub takie jak na zdjęciu powyżej- posadowienie na prefabrykowanych żelbetowych płytach drogowych, pozwala postawić halę w ciągu tygodnia.

Często dłużej wykonuje się podłoże ujeżdzalni- niż samą halę. A to bardzo przemawia do wyobraźni. Po wykonaniu podłoża, oświetlenia sztucznego i band- można prystąpić do korzystania.

Hale namiotowe niosą w eksploatacji problemy, o których trzeba wiedzieć wcześniej:

• Nie ma przewidzianej skutecznej wentylacji grawitacyjnej- podczas treningów konie i ludzie wydzielają bardzo duże ilości pary wodnej. Jesli nie ma zapewnionej stałej wymiany powietrza- a nie ma - to nawet w ciepłe dni podczas deszczu na ścianach namiotu wykrapla sie woda. Tak samo jak na dłuższy czas włożymy foliową pelerynę deszczową, to po godzinie przebywania na deszczu mamy pod spodem mokre ubranie- nie dlatego, że peleryna przeciekła a dlatego że wydzielana przez nas para wodna zamieniła się w wodę na schładzanej przez deszcz pelerynie.Woda na ścianach i pod dachem hali to po miesiącu zielone, szare albo fioletowe liszaje pleśni , grzybów, glonów. Wygląda to paskudnie, a niesie ze sobą zagrożenie alergi u koni i ludzi. Dla koni to często nieodwracalna horoba RAO
• Namiot, jak to namiot, nie chroni ani przed zimnem , ani przed gorącem. Szczególnie w dni upalne przy braku skutecznej wentylacji, wewnątrz hali namiotowej potrafią panować temperatury wyższe niż na zewnątrz. W zimie niska temperatura prowadzi do zamarznięcia podłoża i uniemożliwienia wszelkich treningów. Można stosować nagrzewanie gorącym powietrzem jak to się dzieje w hali poniżej. W chali tej zastosowano powłoki dwu warstwowe , wypełniane sprężonym powietrzem w dachu  i ściany z płyty warstwowej. Zwiększa to jednak znacznie koszty eksploatacji- a efekt grzania jest krótkotrwały- bo całe ciepło szybko ucieka przez cienkie ściany i przez wentylowanie hali.

Problemy konstrukcyjne hal namiotowych:

Hale namiotowe to obiekty tymczasowe, które przy procedurze zgłoszenia nie mogą być użytkowane dłużej niż 180 dni. Jeśli obiekt ma dalej funkcjonować to trzeba złożyć wniosek o pozwolenie na budowę.Po katastrofie hali w Katowicach w 2006 roku, normy bezpieczeństwa konstrukcji zostały na tyle podwyższone, że obecne hale namiotowe ich nie spełniają- przynajjmniej ja w swojej praktyce ich nie spotkałem. Hale po opadach śniegu trzeba odciążać ze śniegu.

Czym jest hala namiotowa dla koni-

na pewno nie przypomina im naturalnego środowiska i nie stwarza poczucia bezpieczeństwa. Dźwięki jakie podczas wiatru  i deszczu wydaje konstrukcja, mogą powodować napady paniki i agresywne zachowania. Koń nie widzi otoczenia i nie bardzo jest w stanie z tym poradzić . Poczucie bezpieczeństwa związanego z obecnością stada- też odpada. Jak sobie z tym radzić- przyzwyczajać , odczulać, oprowadzając konie w hali w różnych sytuacjach pogodowych, najlepiej z innymi końmi.

Moje zdanie o halach namiotowych, nie ma na celu zdyskredytowania ich dla jeźdżiectwa, a jedynie uświadomić przyszłym inwestorom, spektrum problemów jakie trzeba rozwiązać przy użytkowaniu tego typu obiektów. Podobnie zachowania końskie , które można przyjaźnie opanować podczas świadomych treningów z odczulania.

2. Hale ujeżdżalni o konstrukcji z drewna klejonego.

Już na etapie składania konstrukcji robią barzo dobre wrażenie. Naturalne drewno zawsze dobrze wygląda i tworzy ciepłe skojarzenia.

Drewno dobrze znosi warunki w środowisku mokrym i agresywnym chemicznie. Drewno klejone znajduje więc zastosowanie tam gdzie panuje zarówno duże stężenie pary wodnej jak i chemii basenowej czy oparów amoniaku w stajni i ujeżdżalni.

Omawiana tu hala powstała w w Stajni Jadran . W projekcie hali, otoczenie odegrało dużą rolę. Ośrodek z jenej strony przylega do pól uprawnych, a z drugiej graniczy bezpośrednio z XVIII wiecznym parkiem dworskim. Projektując, barzo mi zależało, żeby trening na hali , sprawiał wrażenie treningu w otoczeniu przyrody. Stąd duże okna i wysokość parapetu taka, aby zarówno amazonka jak i koń widzieli otoczenie. Istotne jest też wpuszczenie jak największej ilości światła dziennego. W kalenicy hali znalazł się szeroki swietlik , pełniący także rolę wywiewu wentylacji.

To co się dzieje na ujeżdżalni można obserwować z dwóch antresol, dostępnych z wewnątrz i z zewnątrz obiektu. Jedna antresola może pomieścić bar i klub, druga mniejsza obserwatorów, sędziów, trenerów.

Dużo światła dziennego i otaczające widoki , tworzą bardzo dobrą przyjazną atmosferę do treningów. Nawet w smutne pochmurne i zimne dni, po wejściu na halę , zmienia się nastawienie do życia zarówno ludzi jak i koni. Konstrukcja drewniana w ciepłych naturalnych kolorach, widok otaczających pół i parku tworzy ramy dla przyjemnej pracy.

Dodatkowym atutem jest bezpośrednie połączenie hali ze stajnią, poprzez łącznik w którym są stanowiska mycia, siodłania koni i siodlarnie.

Podobną konstrukcje ma hala w stadninie koni arabskich w Andryjance. Zdjęcie z budowy wykonane wiosną 2023.

Poniżej hala o konstrukcji drewnianej z drewna klejonego w ośrodku Małgorzaty Morsztyn w Łosińcu.

Konstrukcją drewnianą pokonującą duże rozpiętości może być także kratownica z desek łączonych płytki kolczaste.Na zdjęciu poniżej hala ujeżdżalni krytej w Krakowianach. Oryginalnie (2009-2021) hala nie miała tylu okien. W 2023 dach został wymieniony z pokrycia pojedynczą płytą falistą na płytę warstwową gr 10 cm, a w ścianach wykonano wiele nowych otworów okiennych.

Podobną konstrukcje zastosowano w hali ujeżdżalni poniżej. Hala jest otoczona stajniami , w związku z tym niemożliwe jest wykonanie okien w ścianach -stąd okna w połaci dachowej.Zdjęcia pochodzą z ośrodka Equinova dawniej Centurion

I widok na więźbę dachową:

3.Hale o konstrukcji stalowej

Bardzo popularne, czasami droższe od drewnianych , zwykle jednak sporo tańsze- ale czy lepsze?

Sposób budowania jest bardzo podobny- solidne żelbetowe ławy i stopy a dalej konstrukcja ram stalowych przytwierdzonych do fundamentów. Hala powstaje w ciągu 1,5 do 2 miesięcy. Najdłużej trwa wykonanie fundamentów- bo pełną sprawność konstrukcyjną beton uzyskuje po 28 dniach.

W przykładzie powyżej i poniżej, pokazano halę firmy Borga, z obudową z pojedyńczej blachy . Daje to sporą ochronę przed warunkami atmosferycznymi. Trzeba się jednak spodziewać wykraplania się wody na suficie i hałasów podczas wiatru i deszczu.

Hala ma bardzo dobrą wentylację poprzez świetlik ze szczelinami wentylacyjnymi i otwierane okna. Sporą atrakcją jest też bardzo dobry widok z placu ujeżdżeniowego na otoczenie.

Powyżej także hala firmy Borga - ale w odróżnieniu od poprzedniego przykładu- ocieplana grubą, 20 cm warstwą wełny mineralnej - tworzy dobry klimat do pracy w sezonie jesienno zimowym i przy upałach w lecie. W przykładzie powyżej sufit wykonany z blachy trapezowej, a ściany szalowane deskami drewnianymi. Ociepla to zarówno wizualnie, jak i doskonale wygłusza wnętrze. Łatwiej przy takim wykończeniu wykonać dobre nagłośnienie, bez męczących pogłosów. Nie trzeba się także obawiać zamrażania podłoża.

Bardzo pięknym przykładem wnętrza hali stalowej , z solidnie opracowanym wnętrzem jest hala zaprojektowana w Blueridge Mountains w Virginii, przez Blackburn Architects, P.C.

 

Hale historyczne, albo inpirowane konstrukcjami z XIX wieku

Hala w Stadninie Koni Ciekocinko

 

Ściana szczytowa hali krytej ujeżdzalni

 

 

 

 

 

 

Konstrukcja dachu oparta na kratownicach stalowych.

 

 

 

 

 

 

 

Poniżej hala ujeżdżalni w Państwowe Stado Ogierów w Gnieźnie. Hala 1901 roku o konstrukcji drewniano stalowej .

 

Z kolei w hali ujeżdżalni w Kętrzynie także wybudowanej w 1901 roku zastosowano prostą kratownicę stalową

Hala ujeżdżalni w Ketrzynie z prostą kratownicą stalową